بتن ریزی در هوای سرد یکی از مشکلاتی است که مهندسین، پیمانکاران و کارفرمایان با آن مواجه هستند. برای حصول عملکرد مطلوب در این زمینه، باید ابتدا موضوع شناخته و تعاریف لازم انجام شود. سپس قوانین، توصیه‌ها و نکات آیین‌نامه‌ای بررسی شود تا به هدف نهایی که بتن‌ریزی اصولی است، دست یافت. در ادامه تعریف هوای سرد در آیین‌نامه‌های مختلف مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

هوای سرد طبق برخی ضوابط آیین نامه ای معتبر به چه شرایطی اطلاق میگردد؟

• طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 92، هوای سرد به وضعیتی اطلاق میگردد که برای سه روز متوالی شرایط زیر برقرار باشد :

الف ) دمای متوسط هوا در شبانه روز کمتر از 5 درجه سانتی گراد باشد . (دمای متوسط روزانه میانگین حداکثر و حداقل دمای هوا در فاصله زمانی نیمه شب تا نیمه روز است )

ب ) دمای هوا برای بیشتر از نصف روز از 10 درجه سانتیگراد زیادتر نباشد.

• طبق مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ویرایش سال 99 ، بتن ریزی در هوای سرد به مواردی اطلاق میگردد که بتن در دمای محیطی کمتر از 5 درجه سلسیوس ریخته و نگهداری میشود

• طبق آیین نامه بتن ایران(آبا) ، در مواردی که دمای هوا کمتر از 5+ درجه سلسیوس باشد و یا احتمال برود که در مدت حفاظت از بتن ، دمای هوا کمتر از این مقدار بشود ، شرایط هوای سرد به وجود می آید و باید الزامات این بخش رعایت شود.

عدد 5 درجه سلسیوس در آیین‌نامه‌های ایران بصورت محافظه کارانه با آیین‌نامه آمریکا نزدیکی دارد.

در آیین‌نامه آمریکا این مقدار 40 درجه فارنهایت (تقریباً 4 درجه سلسیوس) ذکر شده است. برای تبدیل واحد دما بر حسب سلسیوس (θ) و فارنهایت (F) بصورت زیر عمل می‌کنیم.

F=9/5 θ+32

نتیجه: همانطورکه مشاهده می‌شود، آیین‌نامه‌های ایران مقدار 5 درجه سلسیوس که محافظه‌کارانه است را برای تعریف هوای سرد استفاده کرده‌اند.

نکته: آیین‌نامه ACI306R-16 توصیه کرده است که در دوره‌هایی که شرایط هوای سرد در یک منطقه خاص حاکم نیست؛ مثل پاییز و بهار در اقلیم سرد یا زمستان در اقلیم معتدل، تمام بتن‌ها باید برای 24 ساعت در برابر یخ‌زدگی احتمالی محافظت شوند.

طبق توضیحات فوق ، هنگامی که دمای محیط بتن ریزی کمتر از ۵ درجه سانتی گراد باشد رعایت تدابیر بتن ریزی در هوای سرد ضروری است.

• طبق استاندارد ملی ایران شماره ۸۴۵۱ درجه حرارت بتن در زمان اختلاط و حمل هرگز کمتر از ۵ درجه سانتی گراد نگردد. بتن ریزی بر روی سطوح یخ زده یا پوشیده از برف ممنوع می باشد. در شرایط درجه حرارت هوای کمتر از ۵ درجه سانتی گراد و بدون یخ زدگی باید:

الف ) دمای بتن ریخته شده در محل بررسی شده و حداقل ۵ درجه سانتی گراد و ترجیحا ۱۰ درجه سانتی گراد باشد. رعایت این نکته برای قطعات نازک، اعضای نمایان از اهمیت بیشتری برخوردار باشد.

ب ) سیمان مصرفی باید از نوع زودگیر باشد و می توان از مواد افزودنی تسریع کننده گیرش نیز استفاده نمود.

چرا باید از بتن در دمای زیر پنج درجه سانتی گراد محافظت کرد؟

بتن تازه ماده‌ای شکل‌پذیر است که حالت خمیری خود را از آب می‌گیرد. وظیفه اصلی آب در تهیه بتن، شرکت در واکنش هیدراتاسیون با سیمان و ایجاد روانی بتن است. این واکنش در دمای زیر ۵ درجه سانتی‌گراد متوقف می‌شود. از طرفی آب مایعی است که به راحتی در هوای زیر صفر درجه سانتی‌گراد یخ می‌زند، بنابراین بتن ریزی در هوای سرد امکان یخ زدن بتن در ساعات اولیه را افزایش داده و به شدت، سرعت کسب مقاومت اولیه بتن را پایین می‌آورد و اگر بتن پیش از گیرش یخ بزند، مقاومت نهایی آن نصف می‌شود. این شرایط آب و هوایی ایجاب میکند تا تمهیدات لازم برای محافظت از بتن اندیشیده شود.

• بتن یخ‌زده چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص بتن یخ‌زده را می‌توان در دو حالت دراز مدت و کوتاه مدت بررسی کرد. در دراز مدت، بتن یخ‌زده، در اثر ترک خوردگی تقریباً بصورت پودری شبیه مصالح ماسه‌ای می‌شود. در کوتاه مدت، در اعضای نظیر ستون یا دیوار برشی، ترک‌های ریز ممکن است دیده شود. همچنین می‌توان مقاومت آن‌را با ضربه‌های آرام بررسی کرد. درواقع با این ضربات می‌توان لایه رویی بتن را جدا کرد.از مهمترین نشانه‌های ظاهری یخ‌زدگی بتن، در ابتدا پوسته پوسته شدن و جمع شدن سطح آن با کمی فشار انگشت یا نوک کفش می‌باشد. در قسمت‌هایی از سقف که ضخامت بتن کم است (مانند روی بلوک‌ها در سقف‌های تیرچه‌ای) عدم گیرش بتن و انعطاف‌پذیری آن با کمی فشار قابل لمس است.

انجماد بتن فرآیندی تدریجی است؛ لذا مقداری آب در منافذ مویین داخل بتن باقی می‌ماند که به علت افزایش حجم آب به هنگام یخ زدن در زمان گیرش یا پس از آن، تحت فشار هیدرواستاتیک قرار می‌گیرد. این فشار درصورتی‌که از بین نرود، موجب ایجاد کشش داخلی در بتن شده و در نتیجه بتن ترک می‌خورد و ممکن است منهدم شود. اگر چرخه یخ زدن و آب شدن تکرار شود، بر میزان خرابی بتن افزوده می‌شود. وجود حباب در داخل بتن می‌تواند فشار ایجاد شده را آزاد کند و فضای کافی برای یخ‌زدگی احتمالی در داخل بتن را فراهم کند.

هر چه درجه حرارت بتن کاهش یابد، به دلیل کاهش سرعت واکنش هیدراتاسیون سیمان، زمان گیرش اولیه و نهایی سیمان و درنتیجه بتن بیشتر می‌گردد. به دلیل کاهش سرعت هیدراتاسیون، زمان سخت شدن خمیر سیمان و در نتیجه بتن طولانی‌تر شده و درنتیجه رشد مقاومت بتن با سرعت کمتری انجام می‌شود. در این حالت واضح است که به دلیل تأخیر در گیرش بتن و کسب مقاومت‌ اولیه، زمان باز کردن قالب‌ها طولانی‌تر خواهد شد.

• الزامات قبل از بتن‌ریزی

کلیه وسایل و تجهیزات بتن ریزی در هوای سرد (دماسنج، پوشش حفاظتی بتن، وسایل گرمازا و سایر تجهیزات لازم برای بتن‌ریزی) باید در کارگاه موجود باشد. آرماتورها و قالب‌ها قبل از بتن‌ریزی کنترل شوند تا هیچگونه برف یا یخ بر روی آن‌ها وجود نداشته باشد. دمای هر نوع فلزی که در تماس با بتن قرار می‌گیرد (مانند قالب‌های فلزی)، باید قبل از بتن‌ریزی به بیش از صفر درجه سلسیوس برسد. اسپری کردن آب یا بخار گرم روی بدنه قالب‌ها به عنوان یک روش می‌تواند برای ذوب شدن برف یا یخ استفاده شود. آب یخ زده روی میلگردها یا قطعات فلزی در تماس با بتن می‌تواند منجر به کاهش پیوستگی بین بتن و فولاد شود. همچنین از ریختن بتن روی زمین با دمای کمتر از صفر درجه سلسیوس و یا بتن یخ زده اجتناب شود و قبل از بتن‌ریزی دمای آن‌ها به بالای صفر درجه سلسیوس رسانده شود.به هیچ وجه نباید دمای خاکی که در تماس با بتن است، زیر صفر درجه سلسیوس باشد. برای جلوگیری از کاهش دمای خاک، می‌توان از پوشش پلاستیکی استفاده کرد تا دما مقداری کنترل شود.

نکته 1 ) با پهن کردن پتوهای حرارت دیده، اعمال حرارت بصورت مستقیم و یا عبور آب گرم از داخل شلنگ و قرار دادن آن روی سطح زمین، می‌توان قبل از بتن‌ریزی شرایط زمین را مهیا کرد. شرایط زمین می‌تواند افزایش دمای سطح آن و یا آب کردن یخ و برف‌های روی آن باشد.

نکته 2 ) امروزه در ایران، معمولاً از قالب فلزی برای قالب‌بندی فونداسیون و المان‌های عمودی مثل دیوار برشی و ستون استفاده می‌شود. باتوجه به اینکه بتن تازه ذاتاً گرماده می‌باشد، توصیه می‌شود در فصل سرما از قالب‌های چوبی به‌جای قالب‌های فلزی استفاده شود؛ زیرا چوب ذاتاً گرما را در خود نگه می‌دارد.

نکته 3 ) علاوه بر قالب‌ها و آرماتورها، بایستی در سقف‌های تیرچه بتنی و فولادی (کرومیت)، بلوک‌ها و یونولیت‌ها نیز کنترل شوند تا عاری از هرگونه یخ یا برف باشند. برخی متأسفانه در یک اقدام بیهوده، در زیر سقف آتش روشن می‌کنند تا برف و یخ موجود در بالای یونولیت یا بلوک آب شود!!! درحالیکه اصلاٌ گرمای این آتش به بالای سقف نمی‌رسد و درحالیتکه یونولیت داریم، اگر قرار باشد گرما به بالای سقف برسد، ابتدا یونولیت‌ها خواهند سوخت!! در این حالت روی یونولیت‌ها و بلوک‌ها با ابزار مناسب تمیز شود.

• تأثیر هوای سرد بر مصالح و راه های جلوگیری از یخ زدگی بتن

هوای سرد، دمای مجموعه مصالح بتن را کاهش می‌دهد. بنابراین در فصل سرما، دمای آب، سیمان و سنگدانه پیش از ساخت بتن بسیار کم است و اگر بتن در این شرایط ساخته و ریخته شود، مشکلاتی به وجود می‌آورد.

دیرگیری بتن اصلی‌ترین مشکل در هوای سرد است. وقتی بتن با تأخیر سفت شود، به قالب‌بندی و مجموعه نگهدارنده نیروی بیشتری وارد شده و هزینه را بالا می‌برد. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در سرمای شدید، برخی مصالح به طور کلی خاصیت خود را از دست می‌دهند.

حال اگر یک تغییر فاز مایع به جامد هم به وجود آید، بتن به طور کامل تغییر رفتار داده و حتی امکان از دست رفتن آن وجود خواهد داشت.از سوی دیگر وزش باد، شرایط هوای سرد را تشدید می‌کند. در این شرایط استفاده از بادشکن، می‌تواند راهکار مناسبی برای مقابله با سردی بتن باشد.

۱- سیمان
برای کم کردن زمان حفاظت از بتن در هوای سرد، بهتر است از مقدار زیادی سیمان زودگیر با نسبت آب به سیمان کم استفاده کرد به همین خاطر است که از سیمان تیپ ۳ برای این شرایط استفاده می کنند، زیرا سرمای بیش ازحد در گیرش سیمان، اختلال ایجاد کرده و سبب کاهش مقاومت نهایی آن می‌شود.

۲- آب
آب در مصالح بتن، بالاترین ظرفیت گرمایی ویژه را داشته و بیشترین تأثیر ناشی از تغییر دما را بر بتن دارد. پس محافظت از آب و بالا نگه داشتن دمای آن، یعنی مراقبت از کل بتن در برابر یخ زدن. از سوی دیگر استفاده از آب داغ در حد جوشیدن در مخلوط بتنی به دلیل گیرش آنی سیمان ممنوع است و فقط باید پیش از اضافه شدن به بتن، توسط آبگرمکن به دمای معینی رسیده و به مخلوط اضافه شود.

در حین اختلاط نیز حفظ دمای آب برای ایجاد بستر مناسب برای واکنش هیدراتاسیون بسیار حائز اهمیت است. پس از بتن‌ریزی نیز جلوگیری از یخ‌زدن آب بتن و محافظت از آن، ضامن کیفیت و سلامت نهایی بتن است.

۳- سنگدانه
اگر با گرم کردن آب نتوانید به حداقل دمای لازم برای ساخت بتن برسید، لازم است از راهکار گرم کردن سنگدانه بتن بهره گیرید. همچنین اگر اختلاف دمای آب و سنگدانه بیش از ۴۵ درجه سانتی‌گراد شود، برای جلوگیری از بروز مشکلات جانبی، نظیر شکست سنگدانه و کاهش مقاومت آن، لازم است اندکی دمای سنگدانه افزایش یابد.

۴- افزودنی های بتن
در شرایط بتن ریزی در هوای سرد بکارگیری سه گروه از انواع افزودنی ‌بتن توصیه می‌شود که بر اساس ویژگی‌های اعمال شده روی بتن، استفاده از آنها دارای قوانین خاص خود است که به صورت اجمالی به بیان آن می‌پردازیم.

الف – مواد حباب هواساز برای بتن: استفاده از این افزودنی زمانی که بتن در زمان عمل‌آوری اشباع شده باشد، توصیه می‌شود. البته باید دقت کنید در صورت استفاده ازحباب هواساز بتن، مخلوط بتنی نباید تا رسیدن به مقاومت ۲۰ مگاپاسکال یخ بزند.

حباب هوا در بتن به صورت مخزنی است که آب منبسط شده در اثر سرما با فشار داخل آن شده و از فشار وارده بر بتن جلوگیری می‌گردد و مقاومت بتن در برابر یخ زدن و آب شدن افزایش می‌یابد. برای استفاده از این مواد افزودنی، بر اساس محیطی که در آن قرار گرفته و اندازه اسمی سنگدانه ها، حدود مشخصی تعریف شده که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

شرایط محیطی برای بتن های در معرض یخ زدن و آب شدن به سه دسته زیر تقسیم می شود:

شرايط محيطي متوسط: بتن در معرض دوره هاي يخ زدن و آب شدن و گاهي در معرض رطوبت قرار دارد.

شرايط محيطي شديد: بتن در معرض دوره هاي يخ زدن و آب شدن و پيوسته در معرض رطوبت قرار دارد.

شرايط محيطي خيلي شديد: بتن در معرض دوره هاي يخ زدن و آب شدن و پيوسته در معرض رطوبت و نمك هاي يخ زدا قرار دارد.

با توجه به این شرایط درصد مجاز استفاده از مواد حباب ساز بر اساس جدول زیر می باشد.

دقت داشته باشید که مقادیر فوق را در صورتی که مقاومت فشاری بتن، از ۳۵ مگاپاسکال بیشتر باشد، مقادیر جدول فوق را می توان تا ۱% کاهش داد.

ب – نمک حاوی کلر:استفاده از این سری نمک‌ها برای جلوگیری از یخ زدن آب بتن مناسب است. البته بتنی که در آن از نمک حاوی کلر استفاده شده باشد، قابلیت کاربرد در مجاورت با فلز را ندارد؛ چرا که یون کلر فعال با فلزات و فولاد واکنش داده و سبب خوردگی آن می‌شود.

ج – روان کننده‌های بتن: استفاده از ترکیبات روان کننده بتن به دلیل کاهش مصرف آب، برای بتن ریزی در هوای سرد بسیار مناسب است.

نکات ساخت و آماده سازی بتن در هوای سرد
برای ساختن بتن در هوای سرد، پیشنهاد میشود از راهکارهای زیر استفاده نمایید:

از سیمان پوزولانی و روباره‌ای استفاده نکنید زیرا به دلیل حرارت‌زایی کم، احتمال یخ زدن بتن وجود خواهد داشت.
اگر بتن در معرض سیکل یخ و ذوب قرار دارد، ازمواد حباب‌زا استفاده کنید.
از طرح اختلاطی استفاده نمایید که نسبت آب به سیمان آن کمتر از ۰٫۵باشد.
از محیط سرپوشیده برای حفظ دمای بتن استفاده نمایید. این روش مخصوص کارگاه و کارخانه مجهز بتن است. البته ساخت و نگهداری این فضاها هزینه بالایی دارد، اما گرم کردن مجموعه ماشین‌آلات و مصالح در آینده، هزینه بسیار کمی خواهد داشت.
حمل بتن در هوای سرد
با در نظر گرفتن تمام شرایط بتن ریزی در هوای سرد، در زمان حمل بتن باید کامیون حمل در مدت زمان کمتر از ۹۰ دقیقه به محل بتن‌ریزی برسد. همچنین پوشاندن درب قسمت چرخاننده، مانعی مناسب برای از دست رفتن دمای بتن است.

در کامیون‌های حمل بتن جدید، یک سیستم گرم کننده مخزن تعبیه شده که مشکل حفظ دمای بتن را حل کرده است. مخزن این کامیون دوجداره و دارای گرمکن ویژه است.

• حمل بتن

– بتن باید به گونه ای حمل و ریخته شود که افت دمای آن به حداقل برسد، این کار میتواند با کاهش زمان حمل و ریختن آن انجام شود.

پس از بتن‌ریزی، بتن باید دو دوره عمل‌آوری را پشت سر بگذارد. عمل‌آوری اولیه به نام محافظت و عمل‌آوری ثانویه به نام مراقبت شناخته می‌شود. دوره محافظت از بتن، دوره کوتاه مدت و دوره مراقبت، دوره بلند مدتی است. محافظت از بتن مانند محافظت از کودک تازه متولد شده در دستگاه می‌باشد که بعد از آن دوره، دوره مراقبت آغاز خواهد شد. در ادامه در مورد این دو دوره بحث خواهد شد.

قبل از شروع بحث محافظت و مراقبت از بتن بایستی موارد زیر را در نظر گرفت:

• پرسنل نظارت باید تاریخ، زمان، دمای بیرون، دمای بتن هنگام اجرا و شرایط آب و هوایی مثل آرام و صاف، بادی، تمیز و شفاف یا ابری را ثبت کنند. دمای بتن بایستی در زمان‌های مشخص ثبت شود و کمتر از 2 بار در طول 24 ساعت نباشد (توصیه ACI306R-16).
• حداقل و حداکثر دما در 24 ساعت ثبت شود و داده‌های ثبت شده، تاریخچه دمایی هر بخش از سازه را نشان دهد. یک کپی از قرائت دما باید در اسناد دائمی کارگاه موجود باشد (توصیه ACI360R-16).
• گوشه‌ها و لبه‌های بتن در برابر یخ‌زدگی آسیب‌پذیرند و همیشه دمای مورد نظر برای این نقاط دشوارتر تأمین می‌شود؛ لذا پایش دمای بتن در این مناطق برای ارزیابی باید انجام شود.

1.9. عمل‌آوری اولیه (محافظت)

محافطت از بتن به مجموعه تدابیری گفته می‌شود که از اثر نامطلوب خارجی مانند شسته شدن به‌وسیله باران یا آب جاری، اثر بادهای گرم و خشک، لرزش، ضربه خوردن، سرد شدن سریع و یخبندان جلوگیری کند.
پس از بتن‌ریزی، دمای بتن باید برای مدتی حداقل برابر با دمای تعیین شده در جدول 1 باشد. این عمل می‌تواند توسط پوشش مناسب و یا ایجاد محفظه بسته به همراه اعمال گرمایش، انجام شود.

حال سؤال این است که این دوران، یعنی دوران حفاظت از بتن چه مدتی باید اعمال شود؟

حفاظت از بتن در حالت غیراشباع تا رسیدن به مقاومت 5 مگاپاسکال و عدم قرارگیری در معرض آب خارجی ادامه خواهد داشت. این مقاومت در بتن‌های اشباع، 25 مگاپاسکال است، مگر آنکه از مواد حباب‌ساز استفاده شود. در مورد مواد افزودنی در بخش‌های بعدی صحبت خواهد شد.

نکته 1: دمای ذکر شده برای بتن در جدول 1، حداقل دمای بتن می‌باشد. لذا با افزایش دمای بتن می‌توان مدت دوران حفاظت را کاهش داد.

نکته 2: قالب‌ها به نوعی نقش محافظت از بتن را ایفا می‌کنند. در مواردی از تخته‌های چوبی برای محافظت از دمای بتن فونداسیون‌ها و دال‌ها استفاده می‌شود که به‌دلیل ذات گرماده بودن بتن و حفظ گرما توسط چوب، بسیار مؤثر است. ضخامت این تخته‌ها در حدود 7.5 سانتی‌متر توصیه می‌شود.

9. اتمام حفاظت از بتن
پس از اتمام دوره حفاطت، بتن باید به تدریج خنک شود تا رشد ترک‌های ناشی از کرنش که در اثر اختلاف دمای بین درون و بیرون بتن تشکیل شده است، کاهش یابد. حذف آهسته منابع گرما و باقی گذاشتن عایق در محل تا زمانی که بتن اساساً با دمای متوسط محیط به تعادل برسد، از جمله روش‌هایی است که می‌توان برای اتمام دوره حفاظت بکار برد. کاستن حفاظت بایستی حداقل در مدت 24 ساعت صورت پذیرد تا بتن در معرض تغییرات ناگهانی دما قرار نگیرد. حداکثر افت دمای مجاز پس از 24 ساعت، باید مطابق جدول 5 متناسب با حداقل بُعد عضو بتنی باشد. مشاهده می‌شود که با بیشتر شدن حداقل بُعد عضو بتنی، حداکثر مقدار مجاز افت دمای آن کمتر می‌شود؛ زیرا در اعضای حجیم بتنی، گرادیان حرارتی بیشتری داریم و بیشتر در معرض ترک هستند.

• عمل‌آوری ثانویه (مراقبت)

عمل‌آوری ثانویه یا مراقبت مربوط به دوران پس از گیرش بتن و در مرحله سخت شدن بتن می‌باشد. در این مرحله بایستی رطوبت سطحی و حداقل گرمای لازم جهت هیدراتاسیون سیمان فراهم شود. این مرحله معمولاً به یکی از 3 روش زیر انجام می‌شود.

الف) رطوبت رسانی: در این روش از تَر و خشک شدن سطح بتن جلوگیری می‌شود. با مرطوب کردن سطح بتن می‌توان این کار را انجام داد.

روش ایجاد حوضچه روی سطح بتن و غرقاب‌سازی

آب‌پاشی بارانی، آب که بصورت ثقلی رو به پایین حرکت می‌کند

در روش مه‌پاشی ذرات آب بسیار ریز هستند و در هوا بصورت معلق باقی می‌مانند. در این روش رطوبت نسبی محیط افزایش یافته و از شدت و تأثیر مستقیم تابش آفتاب به سطح بتن جلوگیری می‌شود

در روش بخاردهی، با تماس بخار با سطح بتن از خشک‌شدگی جلوگیری می‌شود. به همین دلیل می‌تواند نقش عمل‌آوری حرارتی (پروراندن) را نیز ایفا کند. در این روش، بخار رطوبت سطح را نیز تأمین می‌کند.

ب) حفظ رطوبت (عایق رطوبت): در این روش از تبخیر شدن آب جلوگیری می‌شود.

پ) ترکیبی: در این روش از هر دو روش فوق استفاده می‌شود تا معایب هر دو روش پوشش داده شود. در این حالت ابتدا رطوبت رسانی و سپس حفظ رطوبت انجام می‌شود. برای مثال آیین‌نامه استفاده از نایلون بر روی پوشش‌های خیس و مواد جاذب آب مثل گونی را توصیه می‌کند.

پس از پایان دوره حفاظت از بتن، اگر دمای متوسط بتن مساوی یا بیشتر از 5 درجه سلسیوس باشد، مراقبت از بتن بطور متعارف انجام خواهد شد. پس یکی از شرایط عمل‌آوری بتن، تأمین دمای بالای 5 درجه سلسیوس برای بتن (گرمایش در محفظه بسته) می‌باشد تا بتن در هوای غیرسرد عمل‌آوری شود. در حالت دیگر، شرایط عمل‌آوری بتن در دمای کمتر از 5 درجه سلسیوس انجام می‌شود و محافظت از بتن تا کسب مقاومت مورد نظر ادامه پیدا می‌کند. در حالت کلی، مدتی که دمای بتن کمتر از 5 درجه سلسیوس باشد، از مدت عمل‌آوری ثانویه محسوب نخواهد شد.

پس از پایان دوره حفاظت از بتن، اگر دمای محیط بیشتر از 10 درجه سلسیوس باشد و رطوبت نسبی محیط به نحوی باشد که خشک‌شدگی بتن محتمل باشد، از عمل‌آوری رطوبت‌رسانی استفاده خواهد شد. در غیر اینصورت عمل‌آوری به روش عایق رطوبت انجام خواهد شد.

• قالب برداری و برچیدن پایه های اطمینان

زمان قالب‌برداری در هوای سرد نسبت به حالت عادی طولانی‌تر خواهد بود، زیرا روند کسب مقاومت برای انواع سیمان کندتر می‌باشد. البته با در نظر گرفتن تدابیری مانند استفاده از افزودنی‌ها، پروراندن، محافظت و مراقبت از بتن می‌توان شرایط ایده‌آل را فراهم کرد. زمان قالب‌برداری به دمای مجاور سطح بتن بستگی دارد. حداقل مقاومت لازم بتن جهت قالب‌برداری اعضای خمشی و برداشتن پایه‌های اطمینان آن‌ها، باید توسط مهندس مشاور یا دستگاه نظارت مشخص شود. اگر این حداقل‌ها تعیین نشده باشد، می‌توان از نمونه‌های آگاهی استفاده کرد. بدین صورت که قالب‌برداری و برداشتن پایه‌های اطمینان با رسیدن مقاومت بتن بترتیب به 70 درصد و 90 درصد مقاومت مشخصه بتن انجام شود. همچنین می‌توان از جدول زیر برای حداقل زمان قالب‌برداری استفاده کرد.

نکته 1: توصیه می‌شود پایه‌های اطمینان در تیرها حداقل 50 درصد و در دال‌ها حداقل 100 درصد، در زمان قالب‌برداری قالب زیرین همچنان به عنوان پایه اطمینان زیر اعضا باقی بمانند.

نکته 2: زمان‌های ارائه شده در جدول فوق برای سیمان تیپ I و II می‌باشد؛ لذا برای سیمان‌های تیپ III این زمان طبیعتاً کمتر خواهد بود. برای سیمان‌های با مقاومت اولیه کمتر مانند سیمان‌های آمیخته، این زمان‌ها ممکن است متناسب با شرایط افزایش یابد. همچنین درصورت استفاده از مواد زودگیرکننده و دیرگیرکننده این زمان‌ها به ترتیب کاهش و افزایش خواهد یافت.

نکته 3: برای دال‌های دو طرفه نظر مهندس مشاور یا ناظر باید اعمال شود ولی در هر صورت حداکثر زمان برای قالب‌برداری دال دو طرفه، همان زمان‌های ارائه شده برای دال یکطرفه است و در جهت اطمینان می‌توان از آز آن‌ها استفاده کرد.

نکته 4: اگر دمای متوسط مجاور بتن غیر از اعداد ذکر شده باشد، می‌توان با استفاده از درون‌یابی خطی حداقل مدت زمان قالب‌برداری را بدست آورد.

در برچیدن پایه‌های اطمینان در هر شرایط محیطی یک قاعده کلی حتماً باید رعایت شود. این قاعده بیان می‌کند که پایه‌های اطمینان باید بعد از اینکه اعضای بتنی قادر به تحمل وزن خود و بارهای وارده هستند، جمع‌آوری شوند. برچیدن این پایه‌ها بایستی بدون اعمال ضربه و فشار صورت گیرد. بدین منظور، برچیدن پایه‌های اطمینان در دهانه‌های بزرگ از وسط دهانه به سمت تکیه‌گاه‌ها و در طره‌ها از انتهای آن به سمت تکیه‌گاه‌ها انجام شود.

مطابق آیین‌نامه بتن ایران، برای تیرها تا دهانه 7 متر، برداشتن کل قالب و داربست و سپس زدن پایه‌های اطمینان مجاز است. اما اگر دهانه تیر از 7 متر بزرگتر باشد، برداشتن قالب‌ها باید طوری باشد که بدون جابه‌جایی پایه‌های اطمینان میسر باشد.

اگر مجموعه قالب‌بندی (قالب‌ها، شمع‌ها و پایه‌های اطمینان) طبقه بالا روی طبقه پایین تکیه دارد، زمانی پایه‌های اطمینان طبقه پایین برچیده شود که بتن طبقه بالا مقاومت لازم را کسب کرده باشد. به همین دلیل است که توصیه می‌شود در دو طبقه مجاور پایه‌های اطمینان پا برجا باشند و روی هم و در امتداد یکدیگر قرار گیرند. پایه‌های اطمینان دو طبقه اگر در امتداد یک دیگر قرار گیرند، بار بتن طبقه بالایی دقیقا روی پایه اطمینان طبقه پایین وارد شده و تنش و تغییرشکل اضافی ناشی از بارهای فوقانی توسط تکیه‌گاه‌ها تحمل شود.